6 lutego 2023 r. Prezydent podpisał Ustawę o fundacji rodzinnej. Pierwsi zainteresowani będą mogli powołać własne fundacje rodzinne już w maju tego roku. Ta nowa instytucja z całą pewnością może wywołać sporo zmian dla majętnych osób planujących sukcesję międzypokoleniową oraz zabezpieczenie majątku rodzinnego.
Istota fundacji rodzinnej
26 stycznia 2023 r. r. Sejm przyjął ustawę o fundacji rodzinnej, wprowadzając do polskiego systemu prawnego rozwiązanie, o jakie środowisko przedsiębiorców postulowało od dłuższego czasu. Dzięki fundacji rodzinnej przedsiębiorcy mają szansę na zabezpieczenie swojej firmy i kapitału przed rozdrobnieniem, wzmacniając biznes rodzinny oraz ułatwiając wielopokoleniową sukcesję. Fundacja rodzinna z jednej strony zapewni środki finansowe rodzinie, a także będzie realizowała wizję fundatora, dbając o wartości przyjęte przez niego w biznesie. Nowe przepisy ograniczą dywersyfikację aktywów rodzinnych, gdyż nawet w przypadku sprzedaży majątku przewidują, że uzyskany kapitał będzie gromadzony w fundacji, aby podzielić go między beneficjentów, a także wykorzystać na nowe inwestycje.
Fundacja rodzinna będzie miała specjalny status podatkowy, gdyż będzie formalnie podatnikiem CIT, jednak korzystającym podmiotowo ze zwolnienia. Również na gruncie innych podatków, rozwiązanie to pozwala na skorzystanie z szeregu zwolnień.
Jak powstaje fundacja rodzinna
Fundacja rodzinna będzie podmiotem mającym osobowość prawną, z siedzibą na terytorium Polski. Założycielem fundacji może zostać jedynie osoba fizyczna (jedna lub więcej), mająca pełną zdolność do czynności prawnych.
Beneficjentami fundacji rodzinnej będą mogły zostać osoby fizyczne lub/oraz organizacje pozarządowe, prowadzące działalność pożytku publicznego.
Fundacja rodzinna – podobnie jak inne osoby prawne – będzie działać poprzez zarząd, który będzie mógł podlegać wewnętrznemu nadzorowi rady nadzorczej. Beneficjenci – wskazani przez fundatora – będą tworzyć zgromadzenie beneficjentów, które będzie się zbierać w określonych przypadkach (np. przy uzupełniania składu danego organu, zatwierdzeniu sprawozdania finansowego). Zapewni to niezbędny wpływ rodziny na najważniejsze kwestie związane z działalnością fundacji rodzinnej w perspektywie wielu lat.
Fundacja Rodzinna a podatki
Fundacja rodzinna, jako podatnik CIT, zostanie, co do zasady, objęta podmiotowym zwolnieniem od podatku dochodowego od osób prawnych. Zapłata podatku CIT będzie odroczona do momentu wypłaty świadczenia na rzecz beneficjentów lub przekazania mienia, gdy fundacja zostanie rozwiązana. Stawka podatku wyniesie 15% podstawy opodatkowania.
Świadczenia otrzymane przez beneficjenta fundacji, którym jest fundator lub osoba będąca w stosunku do fundatora osobą zaliczaną do tzw. „grupy zero” na podstawie przepisów o podatku od spadków i darowizn oraz przychody uzyskane przez powyższe osoby z tytułu otrzymania mienia w związku z rozwiązaniem fundacji rodzinnej, korzystają ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem PIT. Pozostali beneficjenci będą zobowiązani do zapłaty podatku PIT w wysokości 15%.
Objęcie wypłacanych z fundacji świadczeń przepisami ustawy o PIT oznacza, że świadczenia te zostały wyłączone z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn.
Fundacja będzie ponadto zobowiązana do regulowania tzw. podatku od nieruchomości komercyjnych – fundacja zapłaci podatek minimalny od nieruchomości o wartości przekraczającej 10 mln PLN (przy spełnieniu dodatkowych przesłanek w tym zakresie).
Działalność gospodarcza Fundacji
Ustawa o fundacji rodzinnej umożliwia fundacji prowadzenie działalności gospodarczej tylko w zakresie:
- zbywania mienia, o ile mienie to nie zostało nabyte wyłącznie w celu dalszego zbycia,
- najmu, dzierżawy lub udostępnianie na innej podstawie mienia,
- uczestnictwa w spółkach handlowych, funduszach inwestycyjnych, spółdzielniach oraz podmiotach o podobnym charakterze mających swoją siedzibę w kraju lub zagranicą,
- nabywania i zbywania papierów wartościowych, instrumentów pochodnych i praw o podobnym charakterze, udzielaniu wybranym podmiotom pożyczek,
- obrotu zagranicznymi środkami płatniczymi w celu dokonywania płatności związanych z działalnością fundacji rodzinnej, w tym wypłatą świadczeń beneficjentowi,
- prowadzenie przedsiębiorstwa w ramach gospodarstwa rolnego.
Dochody fundacji osiągane z działalności gospodarczej w zakresie wykraczającym poza ten wskazany jako dopuszczalny, zostaną opodatkowane stawką 25% CIT. Wysokość tej stawki ma zniechęcać fundacje do naruszenia wskazanych ograniczeń, co oznacza, że tak wysoka stawka podatku będzie pełniła w pewnym sensie rolę sankcyjną.
Komentarz WWP
Fundacja rodzinna może stanowić interesujące rozwiązanie dla osób planujących niestandardową sukcesję majątkowe. Beneficjenci (w tym fundator) mogą otrzymywać szereg świadczeń, m.in. polegających na finansowaniu edukacji, udzielaniu pomocy finansowej w uzasadnionych przypadkach (np. koszty leczenia), udzielaniu pożyczek beneficjentom, spłacaniu ich zobowiązań lub świadczeniu usług za pośrednictwem tzw. „family office”. W praktyce, ustalenie przejrzystych zasad wypłaty świadczeń może okazać się dużym wyzwaniem i konieczna będzie współpraca z profesjonalistami.
Nowa instytucja wyróżnia się na tle dotychczasowych rozwiązań, obowiązujących w Polsce, m.in. poprzez umożliwienie zabezpieczenia integralności i niepodzielności majątku rodzinnego, zapewnienie fundatorowi po jego śmierci wpływu na dalszy los majątku, elastyczne zasady przyznawania świadczeń.
Jednakże rozważając wykorzystanie instytucji fundacji w praktyce należy mieć również na uwadze bezpieczeństwo prawne rozumiane jako pewność i trwałości wprowadzanych rozwiązań. Biorąc pod uwagę dużą zmienność prawa w Polsce, dla wielu osób nowe rozwiązanie może nie wydać się wystarczająco bezpieczne. Alternatywnym rozwiązaniem w procesie zabezpieczania majątku są fundacje prywatnefunkcjonujące z powodzeniem od wielu lat w krajach takich jak Holandia, Szwajcaria czy Liechtenstein.