Odwrotne obciążenie polegało na przerzuceniu obowiązku rozliczania podatku VAT ze sprzedawcy na nabywcę. Listę towarów dla transakcji krajowych, co do których miała zastosowanie procedura odwrotnego obciążenia, zawiera załącznik nr 11 do ustawy o VAT. Natomiast lista usług, które były objęte procedurą odwrotnego obciążenia została umieszczona w załączniku nr 14 do ustawy (głównie usługi z branży budowlanej, remontowej).

Wymagało to też wystawiania faktury z adnotacją „odwrotne obciążenie”.

Jak zauważyło Ministerstwo Finansów analiza dłuższego funkcjonowania odwróconego obciążenia wykazała, że mechanizm ten był przyczyną powstawania nieprawidłowości nowego rodzaju i w efekcie rozrostu szarej strefy.

Z tego powodu wprowadzono mechanizm Podzielonej Płatności, zwany też Split Payment.

Split Payment polega na tym, że zapłata kwoty odpowiadającej całości albo części kwoty VAT wynikającej z otrzymanej faktury jest dokonywana na rachunek VAT, natomiast zapłata kwoty odpowiadającej wartości sprzedaży netto dokonywana jest na rachunek bankowy albo rachunek w SKOK.

Od 1 listopada podatnicy zobowiązani dotychczas do stosowania metody odwrotnego obciążenia będą zobowiązani do stosowania w jego miejsce mechanizmu podzielonej płatności.

Dodatkowo, z uwagi na zdiagnozowane nieprawidłowości nowy mechanizm znajdzie zastosowanie też do transakcji, których przedmiotem są części i akcesoria do pojazdów silnikowych; węgiel i produkty węglowe; maszyny i urządzenia elektryczne, ich części i akcesoria oraz urządzenia elektryczne i ich części wymienione w załączniku nr 15 do Ustawy VAT.

Nowy mechanizm ma być pozbawiony wad charakterystycznych dla odwróconego obciążenia. Zasady funkcjonowania mechanizmu podzielonej płatności, czyli ograniczenie swobody dysponowania co do pobranego od kontrahenta podatku VAT eliminuje ryzyko znikania podatników wraz z zapłaconym, a nieodprowadzonym podatkiem VAT. Mechanizm ten praktycznie uniemożliwia powstawanie nadużyć już na etapie samej transakcji, a także jak twierdzi Ministerstwo, zapewnia jednocześnie ochronę dla nabywcy towaru lub usługi, gwarantując mu bezpieczeństwo podatkowe transakcji.

Obligatoryjny mechanizm podzielonej płatności będzie stosowany w relacjach B2B wyłącznie w zakresie transakcji o wartości powyżej 15 tys. zł, czyli transakcji objętych też obowiązkiem regulowania za pośrednictwem rachunku bankowego. Elementem identyfikującym obowiązkowe zastosowanie mechanizmu podzielonej płatności do danej transakcji będzie odpowiednia informacja zamieszczona na fakturze- Podatnik VAT dokonujący sprzedaży towarów czy usług wymienionych w załączniku nr 15, spełniający pozostałe warunki do zastosowania split payment, będzie miał obowiązek na fakturze dokumentującej daną czynność wpisać adnotację „mechanizm podzielonej płatności”.

Gdy faktura zostanie wystawiona bez tego oznaczenia, podatnik będzie miał możliwość jej poprawienia poprzez wystawianie faktury korygującej. Natomiast nabywca faktury bez tego oznaczenia będzie mógł błąd ten naprawić wystawiając notę korygującą. Jeżeli podatnik wystawi fakturę bez tego oznaczenia, mimo że miał obowiązek je zamieścić, organ podatkowy ustali mu dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku wykazanej na tej fakturze. Sankcja będzie jednak naliczana wyłącznie od wartości kwoty VAT przypadającej na dostawę towarów i usług wymienionych w załączniku nr 15.

Forma mechanizmu podzielonej płatności będzie oparta na tych samych rozwiązaniach technologicznych co funkcjonująca obecnie dobrowolna forma stosowania tego mechanizmu. Płatności będą realizowane zatem tak samo jak obecnie, czyli przy wykorzystaniu obowiązującego komunikatu przelewu. Analogicznie realizowane będą również wnioski składane przez podatników o tzw. uwolnienie środków z rachunku VAT czyli przekazanie środków z rachunku VAT na rachunek rozliczeniowy podatnika w celu swobodnego dysponowania. Nie ulegną również zmianie zasady dokonywania przez urząd skarbowy zwrotu różnicy podatku VAT na rachunek VAT. Nieprzekraczalny termin 25 dni zostanie zatem utrzymany.

Nowelizacja ustawy wprowadza też pewne ułatwienia. Głównym jest wprowadzenie możliwości opłacania z rachunku VAT należności z tytułu podatków dochodowych, akcyzy, cła, VAT od importu oraz składek ZUS. Wprowadzenie tej możliwości jest odpowiedzią na obawy zgłaszane przez podatników co do pogorszenia ich płynności finansowej w związku z ograniczoną dyspozycyjnością środków zgromadzonych na rachunku VAT. Konsekwencją rozszerzenia możliwości wydatkowania środków z rachunku VAT na inne, niż tylko VAT należności jest rozszerzenie egzekucji z rachunku VAT również na te inne należności.

W sytuacji gdy:

• przed 1 listopada 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów lub świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 do ustawy o VAT, dla których obowiązek podatkowy powstał lub faktura została wystawiona po 31 października 2019 r.,

• po 31 października 2019 r. podatnik dokonał dostawy towarów lub świadczenia usług, wymienionych w załączniku nr 11 lub załączniku nr 14 do ustawy, dla których faktura została wystawiona przed 1 listopada 2019 r.,

– stosuje się przepisy w brzmieniu obowiązującym sprzed 1 listopada 2019 r.

Sankcje dla sprzedawcy

Brak oznaczenia faktury, która podlega split payment– gdy sprzedawca nie oznaczy faktury zwrotem „mechanizm podzielonej płatności”, organ administracji ustali dodatkowe zobowiązanie podatkowe- będzie to kwota odpowiadająca 30% kwoty podatku VAT z faktury, przypadającej na dostawę towarów lub świadczenie usług objętych MPP.

Jeżeli wykroczenie opisane wyżej zostanie popełnione przez osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, to poniesie sankcje przewidziane w kodeksie karnym skarbowym- mogą otrzymać grzywnę w wysokości do 180 stawek dziennych (może być to nawet 5,4 mln zł).

Sprzedawca może uniknąć konsekwencji w przypadku źle oznaczonej faktury, jeżeli nabywca opłaci ją i zastosuje podzieloną płatność.

Sankcje dla nabywcy

Brak rozliczenia split payment- jeżeli kupujący, pomimo obowiązku, nie rozliczy się w systemie MPP, urząd skarbowy ustali mu dodatkowe zobowiązanie podatkowe w wysokości 30% kwoty podatku VAT przypadającej na towaru lub usługi objęte MPP.

Jeżeli wykroczenie opisane wyżej zostanie popełnione przez osobę prowadzącą jednoosobową działalność gospodarczą, to poniesie odpowiedzialność przewidzianą w kodeksie karnym skarbowym i może otrzymać grzywnę w wysokości do 720 stawek dziennych (może być to nawet 21,6 mln zł).

Dodatkowo, jeżeli po 1 stycznia 2020 r., przedsiębiorca zapłaci za fakturę z pominięciem MPP, wtedy taki wydatek (płatność) nie będzie stanowić kosztu uzyskania przychodu.